Goede mondverzorging na een bariatrische ingreep

Bariatrische chirurgie wordt steeds vaker ingezet als behandeling voor mensen met morbide obesitas. Er worden prachtige resultaten behaald die de cliënt door het volgen van een dieet doorgaans moeilijk kan bereiken. Maar net zoals aan elke andere operatie kleven er aan een bariatrische ingreep risico’s en bestaat er kans op complicaties. Eén van die complicaties is een achteruitgang van de mondgezondheid en daarmee een grotere kans op gaatjes. Wat kun je er zelf aan doen om je mondgezondheid zo optimaal mogelijk te houden?

De twee meest voorkomende bariatrische ingrepen in Nederland uitgelegd

Gastric sleeve

Een groot deel van de maag wordt in de lengte verwijderd. De in- en uitgang van de maag blijven hetzelfde. Ook het spijsverteringskanaal blijft intact. Doordat de maag kleiner is, heb je sneller een vol gevoel en kun je minder eten. Als gevolg van een lagere voedingsinname val je af.

Gastric bypass

De maag wordt verkleind en het spijsverteringskanaal wordt gedeeltelijk omgeleid (bypass). Een deel van de dunne darm wordt niet meer gebruikt en je hebt geen maagklep meer. Al het voedsel wordt opgenomen, maar er worden minder vitamines en mineralen opgenomen. Het gevolg is dat je na de operatie sneller gewicht verliest. Bovendien zorgt de verkleinde maag ervoor dat je minder kunt eten. Deze operatie wordt het meest toegepast in Nederland.

Dieetadvies na bariatrie

We geven een passend dieetadvies zodat iemand met een bariatrische ingreep zo volwaardig mogelijk kan eten: vooral eiwitten, vezels en de hoeveelheid vocht is van belang. Verder geven we advies om klachten te voorkomen en de opname van voedingsstoffen zo optimaal mogelijk te maken. De adviezen die invloed hebben op het gebit zijn als volgt:

Eet minimaal 6x per dag (3 kleine hoofdmaaltijden en 3 kleine tussenmaaltijden per dag).
Drink niet tijdens het eten (scheid het eten en drinken met 30 minuten zowel voor als na de maaltijd).

Mondgezondheid

Gaatjes

Tandcariës, ook wel gaatjes of tandbederf genoemd, worden veroorzaakt door de bacteriën in tandplak. Elke keer als we iets eten of drinken met fermenteerbare koolhydraten (suikers en zetmeel), zetten de bacteriën in de mond deze koolhydraten om in zuren. Deze zuren kunnen het tandglazuur aantasten. Dit proces noemen we demineralisatie en treedt op in een zuur milieu (pH-waarde < 5,5). De pH is een maat voor de zuurgraad. De pH van een neutrale oplossing ligt rond de 7. Zure oplossingen hebben een pH < 7. Speeksel heeft een neutraliserende werking en herstelt de zuurstoot. Dit proces noemen we remineralisatie en treedt op wanneer de zuurgraad > 5,5 stijgt. Remineralisatie verloopt helaas langzamer dan demineralisatie. Wanneer meer demineralisatie dan remineralisatie plaatsvindt, kan op termijn een gaatje in het tandweefsel ontstaan. Gaatjes kunnen de zenuw blootleggen en daardoor wordt de getroffen tand gevoeliger voor aantasting door invloeden van buitenaf.

Tanderosie

Tanderosie is de slijtage van het tandglazuur door zuren die niet afkomstig zijn van bacteriën. Het tandglazuur wordt geleidelijk aan opgelost door zuren uit o.a. dranken, voedingsmiddelen en medicatie of door maagzuur als gevolg van oprispingen en braken. Ook mensen met weinig speeksel hebben meer kans op tanderosie. Eenmaal verdwenen tandglazuur komt niet terug. Je kunt tanderosie herkennen omdat tanden plaatselijk geler worden omdat het tandbeen (dat ligt onder het glazuur) aan de oppervlakte komt. Door tanderosie worden tanden dunner en krijgen ze vaak een rafelige rand. Ze kunnen op den duur zelfs afbreken. Wanneer het tandbeen bloot komt te liggen, wordt het gevoelig voor warmte en kou. Bovendien kunnen zo gemakkelijker gaatjes ontstaat omdat de bescherming van het tandglazuur afneemt.

Speeksel

In de mond zitten speekselklieren die ongeveer 1,5 liter speeksel per dag produceren. Speeksel heeft een beschermende werking voor het gebit: de speekseleiwitten vormen een laagje om de tanden wat ze beschermt tegen zuren. Bovendien neutraliseert speeksel de zuren en brengt daardoor de pH in de mond weer terug omhoog. Wanneer je onvoldoende speeksel produceert, kunnen de zuren onvoldoende worden geneutraliseerd en kunnen zij je gebit sneller aantasten.

Advies van de tandarts

Voor een optimale mondgezondheid adviseert de tandarts om maximaal 7 eet- of drinkmomenten op een dag te hebben met minimaal 2 uur tussenpauze. Daarnaast het advies om een uur voor het tandenpoetsen geen zure producten te eten of drinken en na de laatste keer tanden poetsen geen voeding of dranken meer te gebruiken (water uitgezonderd). Tot slot: poets 2x per dag de tanden en kiezen met een fluoride tandpasta.

Welke invloed hebben de nieuwe eetgewoonten na een bariatrische ingreep op de mondgezondheid?

Vaker blootgesteld

Na een bariatrische ingreep zijn bepaalde voedingsgewoonten nodig om voldoende voedingsstoffen binnen te kunnen krijgen. Door de ingreep wordt de maaginhoud verkleind en de spijsvertering veranderd. Het is hierdoor nodig om de voeding over 6 eetmomenten op een dag te verdelen om voldoende eiwit binnen te kunnen krijgen. Eiwit is nodig om de spierafbraak zoveel mogelijk tegen te gaan. Voor voldoende vitamines en mineralen is het belangrijk om dagelijks supplementen te gebruiken. Deze zijn veelal gezoet en in de vorm van een kauwtablet. Wanneer je na een bariatrische ingreep zou drinken tijdens het eten, is de kans op klachten groot. Mede daarom is het advies om het eten en het drinken van elkaar te scheiden met 30 minuten tussenpauze. Na de bariatrische ingreep zijn er dus meer dan 7 eet- en drinkmomenten en daar komt de suppletie nog bij. Het gebit wordt vaker blootgesteld aan zuren of fermenteerbare koolhydraten.

Minder bescherming

Het blijkt dat er na een bariatrische ingreep meer cariogene bacteriën (bacteriën die gaatjes veroorzaken) in het speeksel aanwezig zijn en dat er minder speeksel wordt geproduceerd dan voor de ingreep. Hierdoor neemt de kwaliteit van het speeksel af en zo wordt er minder bescherming geboden tijdens de eet- en drinkmomenten. Verder zijn gastro-oesofageale reflux en braken mogelijke bijwerkingen van bariatrie. Dit houdt in dat het maagzuur omhoog komt en het gebit wordt blootgesteld aan dit zuur. Het zuur tast het glazuur aan (tanderosie). Tot slot komen tekorten aan Calcium en vitamine D, ondanks de suppletie, nog regelmatig voor. Calcium is een belangrijke bouwstof voor een sterk gebit en vitamine D zorgt ervoor dat Calcium goed wordt opgenomen door het lichaam.

Al met al wordt het gebit dus enerzijds vaker blootgesteld aan fermenteerbare koolhydraten en zuren en kan er anderzijds, als gevolg van de fysiologische veranderingen, minder bescherming worden geboden. Geen wonder dat de kans groot is dat de mondgezondheid achteruit gaat.

Het advies van de tandarts is niet hetzelfde als die van de diëtist

De tandarts adviseert om maximaal 7 eet- of drinkmomenten op een dag te hebben met minimaal 2 uur tussenpauze. Echter adviseert de diëtist om na een bariatrische ingreep 6 eetmomenten per dag te hebben en de eet- en drinkmomenten van elkaar te scheiden met 30 minuten tussenpauze. Hierdoor zou je met gemak op 12 of meer eet- en drinkmomenten uit kunnen komen. Daar komen de supplementen ook nog bij. Deze bevatten vaak een vorm van suiker en/of een voedingszuur, wat net zoals een gewoon eetmoment, je tandglazuur kan aantasten en gaatjes kan veroorzaken. Supplementen zouden daarom als een “eetmoment” moeten worden beschouwd als het om je gebit gaat.

Komt het dan wel goed met mijn gebit nu ik een bariatrische ingreep heb gehad?

Hier heb je gelukkig zelf ook nog invloed op. Met deze tips is een gezonde mond zeker bereikbaar. In de praktijk zien we vaak voedingsgedrag wat het gebit niet ten goede komt zoals te weinig vezels en te veel suikers. We merken op dat er geen of weinig water wordt gedronken, maar wel gezoete drankjes. Je hebt zelf invloed op wat je eet en drinkt en we vertellen je graag waar je op kunt letten.

Een gezonde en gevarieerde voeding

Een gezond voedingspatroon bevat veel voedingsvezels en zo min mogelijk geraffineerde koolhydraten. Vezels stimuleren de speekselproductie en dragen bij aan een goede darmwerking en een betere spijsvertering. Om voldoende vezels binnen te krijgen kun je producten zoals volkorenbrood, volkoren graanproducten, peulvruchten, vers fruit en groenten eten. Geraffineerde koolhydraten verlagen het immuunsysteem en zorgen ervoor dat de bacteriën in de tandplak veel zuren produceren. Ze verslechteren de mondgezondheid. Vermijd zoveel mogelijk producten met geraffineerde koolhydraten zoals frisdrank, vruchtensap, limonade, kant-en-klare repen en koeken, snoep, gebak, wit brood, witte pasta, snacks, enzovoorts.

Voldoende melk- en melkproducten

Streef naar dagelijks 500 – 600 ml melk(producten) en zo’n 30 gram kaas (1 voorgesneden plak). Zuivel is niet alleen belangrijk om voldoende eiwitten binnen te krijgen maar ook vanwege de aanwezigheid van calcium, fosfaat en vitamine D. Fosfaat vormt samen met calcium een beschermende neerslag op het gebit vormt waardoor het zuur niet bij het tandglazuur kan komen. Bovendien stimuleert zuivel de speekselproductie. Om die reden is het effectief om na zure voedingsmiddelen, supplementen, medicijnen en na braken de mond te spoelen met melk.

Zuivel bevat van nature lactose (melksuiker) en lactose is een fermenteerbare koolhydraat. De bacteriën zetten dit om in zuren. Toch wordt zuivel als gebitsvriendelijk beschouwd omdat de beschermende bestanddelen van zuivel de werking van de bacteriën voor een groot deel opheffen. Daardoor is de gebitschadelijk erg klein. Zuivel wordt wel meegeteld als een eet/drinkmoment omdat het niet neutraal is.

Indien je lactose intolerant bent (geworden) na een bariatrische ingreep, probeer dan lactosevrije melk(producten) of zure melkproducten zoals karnemelk en yoghurt. Die worden meestal wel goed verdragen. Je zou verwachten dat zure melkproducten het gebit ook kunnen aantasten, maar door het hoge calcium- en fosfaatgehalte is dit niet het geval. Mocht je ook klachten krijgen van lactosevrije zuivel en/of zure melkproducten, kies dan voor ongezoete soja zuivel. Maar let op: soms wordt suiker (vaak in de vorm van maltodextrine) toegevoegd aan het product. Check dus altijd even de ingrediëntenlijst op het etiket.

Voor alle zuivel geven wij het advies om voor de naturel, bij voorkeur magere variant te kiezen.

Tip: neem je calcium supplement in tijdens een zuivel moment.

Drinken

Regelmatig wordt gedacht dat een suikervrije siropen zoals Slimpie, Bolero en Teisseire geschikte keuzes zijn omdat ze geen suiker bevatten. Helaas bevatten ze wel een voedingszuur wat tanderosie kan veroorzaken. Wist je dat het verdunnen van een siroop maar heel weinig effect heeft op de zuurgraad (pH)? Daarom tellen ze mee als eet- en drinkmoment voor je gebit en zijn ze geen goede keuze. Wil je toch een zoet drankje gebruiken, bijvoorbeeld op een feestje, drink dan je drankje direct op en spoel er niet mee in de mond. Spoel eventueel je mond met water of met melk na de consumptie van deze drankjes.

Gebitsvriendelijke dranken:

Lukt kraanwater niet? Probeer dan eens mineraalwater uit een fles of pak. Of soms lukt koud of juist op kamertemperatuur wel. Of probeer eens gekookt (afgekoeld) kraanwater.
Koffie zonder suiker, zoetjes en zonder creamer (vloeibare koffiemelk en gewone melk kan wel)
Thee met kunstmatige aroma’s (let op: oplosthee bevat suiker)
Ongezoete zuivel zoals (lactosevrije) melk en karnemelk
Water met een smaakje zonder suiker en zonder voedingszuur* bijvoorbeeld mineraalwater met een smaakaroma in pak en Lipton/Pickwick cold infuse (theezakje voor in koud water)
Water met een zelf toegevoegd smaakje, bijvoorbeeld met munt, gember, komkommer, fruit (maar geen citrusfruit), etc. Citrusfruit heeft een lage pH waarde en bij het snijden komt het fruitsuiker goed vrij waardoor citrusfruit geen geschikte keuze is.

* Voedingszuur (E260-E300 en E322-E392): Voedingszuren maken een product zuurder. Ze gaan verkleuring tegen en versterken de werking van antioxidanten en conserveermiddelen. Veel gebruikte voedingszuren zijn melkzuur en citroenzuur. Op het etiket vind je het woord ‘voedingszuur’ terug met daarbij het door de fabrikant gebruikte voedingszuur. Bijvoorbeeld: voedingszuur (citroenzuur).

Wat te doen bij een droge mond?

Kauw goed en eet rustig tijdens maaltijden om de speekselproductie goed op gang te brengen. Zorg daarnaast voor een voeding met voldoende vezels, ook deze stimuleren de speekselproductie. Eet niet te zout en niet te pittig want dat veroorzaakt dorst. Probeer niet te drinken tijdens het eten. Heb je last van een droge mond tussen maaltijden door, drink dan een gebitsvriendelijk drankje. Kauwgom is geen goed idee omdat kauwgom ten eerste suiker kan bevatten en ten tweede lucht veroorzaakt in de dikke darm en dat heeft een negatieve invloed op de darmbacteriën en daarmee uiteindelijk op je algehele gezondheid. Kies dan liever voor een verfrissend snoepje dat geen voedingszuur en geen suiker bevat. Smint sugarfree is hiervoor geschikt. Tic Tac bevat suiker en Läkerol is licht zuur en daarom zijn die geen geschikte keuzes.

Voorkom braken

Let op je productkeuzes om braken te voorkomen. Bij welke producten iemand last krijgt, is van persoon tot persoon verschillend. Echter zijn er wel producten die bij veel mensen voor klachten zorgen zoals (draderig) vlees en brood. Verder is je eetgedrag belangrijk: eet rustig en kauw goed. Een goed eettempo is 2 happen per minuut (30x kauwen per hap). Stop met eten wanneer je lichaam aangeeft dat je genoeg hebt gegeten. Indien je toch moet braken, poets daarna dan niet direct je tanden (wacht daar 1 uur mee) maar spoel je mond met water of melk.

Verzorg je gebit goed

Denk hierbij aan de standaard adviezen van de tandarts, ze zijn belangrijk om je gebit voldoende te kunnen beschermen.

Beperk het aantal eet- en drinkmomenten tot maximaal 7 per dag (en daar bedoelen we 7 eet- en drinkmomenten mee die tellen als een aanval voor je gebit, verderop lees je hoe je dat doet)
Poets niet direct je tanden na het eten, drinken of na oprispingen en braken, maar wacht daar minimaal een uur mee. Het lijkt misschien een goed idee om je gebit gelijk te reinigen, maar de zuren maken het tandoppervlak zachter waardoor je met tanden poetsen het tandglazuur kunt beschadigen. Daarnaast wordt met tandenpoetsen het beschermende laagje van speekseleiwitten weggehaald en zo kunnen de zuren juist heel goed inwerken op het gebit.
Spoel je mond met water of met melk na de consumptie van voedingssupplementen en medicijnen en na oprispingen en braken.
Eet en drink niets meer na de laatste keer tandenpoetsen en als je ‘s nachts wilt drinken, neem dan alleen water.
Zorg dagelijks voor een goede mondhygiëne (2x per dag tanden poetsen met een fluoride bevattende tandpasta en verwijder het tandplak op moeilijke plaatsen door te flossen, stoken en/of te spoelen met mondwater).
Ga minimaal 2x per jaar naar de tandarts en/of mondhygiënist.

Voorbeeld dagmenu met 7 eet- en drinkmomenten

Met dit voorbeeld hopen we je een idee te geven van hoe een gezond dagmenu eruit kan zien en waarbij je je mondgezondheid zo optimaal mogelijk houdt. Het is slechts een voorbeeld en het kan zijn dat het niet aansluit bij jouw situatie. Heb je vragen? Dan adviseren we om Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. op te nemen met je diëtist voor een persoonlijk advies.

Heb je vragen of wil je een afspraak maken met een van onze diëtisten? Neem dan contact met ons op. Een afspraak maken kan via ons telefoonnummer 085-4884700, via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of via ons contactformulier. Wij hebben vestigingen in Anna Paulowna, Den Helder, Dirkshorn, Julianadorp, Hippolytushoef, Noord-Scharwoude, Schagen, Schagerbrug, Warmenhuizen en Wieringerwerf.